“ڪرپشن احتساب ۽ حڪمران”(راهب علي سولنگي/راڌڻ اسٽيشن)

ڪارل ڪرواس آسٽريا جي مشهور دانشور جو تمام سٺو قول آهي ته ڪرپشن جسم فروشي کان خراب آهي. جسم فروشي سان هڪ انسان جو اخلاق تباهه ٿئي ٿو. جڏهن ره ڪرپشن پوري قوم جو اخلاق تباهه ڪري ڇڏيندو آهي پاڪستان ۾ عدم ٿهفظ انتشار عدم استحڪام جي بنيادي ڳالهه ڪرپشن آهي انهي ڪرپشن ملڪ جي معيشت ۽ سياست تباهه ڪري ڇڏيو آهي.ملڪ عدم استحڪام مان گذري رهيو آهي.جنهن جي ڪري ملڪ جا صدر وزيراعظم مزير مشير ۽ گورنرن کان ملڪ جي ادارن جي سربراهن تائين ان کان علاوه هڪ ننڍي معمولي سرڪاري ملازم تائين ڪرپشن ملوث نظر اچي رهيا آهن.سڄي معاشري جو اخلاق ڪرپشن جي ڪري تباهه ٿي چڪو آهي.هڪ اندازي مطابق ملڪ ۾ پنج هزار اربن جي سال ۾ ڪرپشن ٿي رهي آهي.جڏهن 12 ارب روپيه روزانو جي حساب سان ڪرپشن ٿي رهي آهي.پاڪستان جو قانون اهو آهي.ته آمدني جيڪڏهن 42000 يا ان کان وڌيڪ هجي يا پنج لک سال ٿيندي هجي ته ان جي انڪم ٽيڪس ريزن فائل ڪرڻ واجب آهي.پر اسيمبلين ۾ ويٺل 70 سيڪڙو ميمبرن پنهنجي ٽيڪس ريزن فائل نا هي ڪئي پاڪستان جي آئين جي مطابق جيڪو ماڻهو پهنجي آمدني لڪائي ان کي ٻه سال جي قيد آهي.يا ڏنڊ مقرر ڪيل آهي.ملڪ جو قانون ٺاهڻ وارا خود قانون جو ٻيڙو ٻوڙن ۾ لڳل آهن.ملڪي حڪمرانن جي ڪرپشن ۽ ڦرلٽ جي ڪري اسان پوري دنيا ۾ ورلڊ رڪارڊ قائم ڪيو آهي.پاڪستان جي حڪمرانن پارٽين جو شمار دنيا جي ٽاپ ڪرپٽ پارٽين ۾ ٿي رهيو آهي.انهيءِ ڪرپشن جي ڪري اسان جي ملڪ جي طرز حڪمراني ناڪام اسان جي سياست ناڪام اسان جو تعليمي نظام تباهه صحت ناڪام سياست ۽ خودمختياري خطري ۾ ملڪي معيشت ناڪام سماجي معاشي نظام ناڪام پوري قوم جو سماجي اخلاقي حالت تباهه ۽ ميرٽ جو نظام مفلوج ٿي رهيو آهي.ڪرپشن ۽ بدديانتي جي ڪري رياست ۾ هر عام ماڻهو بنيادي حقن کان محروم آهي.ڪرپشن جي ڪري بيوروڪريسي وٽ اختيار هوندي عوام جا حق غضب ٿيندي نظر اچي رهيا آهن. غريبن لاءِ بجلي مهانگي تيل مهانگو کاڌي پيتي جيون سڀ شيون مهانگيون جيڪي عام ماڻهو جي استعمال ۾ اچن ٿيون.انهن تي حد کان وڌيڪ ٽيڪس لڳائي هي عام ماڻهو کان صحيح طريقي سان جيئڻ جو حق کسيو ويو آهي.عوام کام وڏيون ٽيڪسون حاصل ڪري انهن پيئسن تي حڪمران عياشيون ڪندي نظر اچن ٿا.رياست ۾ وڏيون رعايتون به طاقتور کي ملن ٿيون.ڇو ته ملڪ جا حڪمران ملڪي ادارن پنهنجا من پسند ماڻهو رکي انهن کان غير قانوني بد ديانتي وار ڪم وٺن ٿا.ڪوبه غير قانوني ڪم بغير ڪنهن رشوت جي ورتو وڃي ٿو. ديانتدار ۽ محنتي بيوروڪريسي کي لائين ۾ بيهاري انهن کي تذليل ڪيو وڃي ٿو.ڪرپشن جي ڪري نوجوان نسل پاڪستان ۾ وسائلن ۽ قابليت سڀ ڪجهه ڪرپشن جي نظر ٿي وڃن ٿا.انهن ڪرپشن ڪندڙن سان ڪابه رعايت نه ڪئي وڃي.انهن سان احتساب جو دارو سخت ٿيڻ گهرجي.انهيءِ ڪرپشن جي ڪري ملڪي جهموريت کي خطرا ٿي رهيا آهن.۽ پارليامينٽ جو به تقدس پامال ٿيندي نظر اچي ٿو.جهموريت پارليامينٽ ۽ رياست کي سڀ کان وڏو خطرو ڪرپشن جو مان آهي.جڏهن ملڪ جي عوام جون ٽيڪسون ڪرپشن جي نظر ٿي وڃن ٿيون. ملڪ ۾ مهانگائي جي ڪري عام ماڻهو تي ٽيڪس جو بار وڌي وڃي ٿو. عوام جي ٽيڪسن مان حاصل ڪيل رقم ملڪ جي عام ماڻهو جي معيار زندگي بهتر بنائڻ تي خرچ ناهن ٿينديون.عوام جو پيئسو عوام تي خرچ ناهي ٿيندو.ڪرپٽ حڪمران رڳو ڪرپشن ڪندي نظر اچن ٿا. اهڙن ڪرپٽ حڪمرانن کي اڄ تائين عبرت ناڪ سزا ناهي ملي سگهي.جڏهن ته ملڪ جي هر حڪومت عام ماڻهو کي امن ، امان، صحت، روزگار، جاني، مالي، تحفظ ۽ تمام زندگيءِ جون ضرورتون ڏيڻ جي ذميوار هوندي آهي.ملڪ ۾ چيڪ اينڊبيلنس جو نظام جي ضرورت آهي.جنهن سان عام ماڻهو زندگي بهتر گذري سگهي.رشوت چار اکر تي مشتمل هڪ لفظ جنهن ملڪي رياستي ادارن کي تباهي طرف وٺي وڃڻ ۾ ڪاميابي ماڻي آهي. اسان جي سرڪاري ادارن کي رشوت جي ڪوڙڪي ۾ فاٿل ڏسون ٿا. 14 آگسٽ 1947ع ۾ پاڪستان آزاد ٿيو. آزادي اسان کي نظرياتي بنيادن تي ملي هن وقت اسان جي ملڪ ۾ نظرياتي سياسي اڳواڻن ڳولڻ سان به نٿا ملن.تڏهن ته ملڪ  جا رياستي ادارا زوال طرف ويندي نظر اچي رهيا آهن.ملڪ ۾ بدعنواني رشوت لوٽ مار قتل غارت ۽ ٻين جي عزت اڇلائڻ پنهنجو نظريو بڻائي ڇڏيو آهي.  اڄ اسان جو نئون نسل لکيل پڙهيل نوجوان رشوت نه ڏيڻ جي ڪري بيروزگار نظر اچي رهيا آهن.رشوت جي ڪري ميرٽ جو سرعام جنازو نڪري رهيو آهي.رشوت عيوض نا اهل ماڻهو ملڪي ادارن ۾ زم ڪيا ٿا وڃن.پوءِ اهي ادارا خساري جو شڪار ڪيئن نه ٿيندا.اسان معاشري ۾ نظر وجهنداسين ته رشوت عام نظر ايندي.ملڪ ۾ ڪوبه چاهي اهو جائيز هجي يا نا جائيز هجي سواءِ رشوت ٿيندي نظر نٿو اچي.ملڪي ادارن ۾ رشوت جائيز سمجهي ورتي وڃي ٿي.جڏهن هر سال بجيٽ ۾ سرڪاري ملازمن جي پگهار سيڪڙن جي ذريعي وڌائي ويندي وڃي ٿي.جنهن ۾ ملڪ جي ڪنهن به اداريجو اعليٰ آفيسرن کان وٺي پٽيوالي تائين وڌي وڃي ٿي.پوءِ رشوت جي حرام وارو پيئسو حلال سمجهي هذم ڪيو وڃي ٿو.هر ظالم پنهنجي ظلم جي قيمت لڳائي رشوت طور ادا ڪري ٿو.اسان جي معاشري ۾ هر شيءِ وڪائون آهي.پر ان جي قيمت سٺي لڳائي وڃي ٿي. ڪوبه ظالم ظلم ڪري ٿو ته ان کي بچائڻ جو ذريعو ڪرپشن هوندي آهي. هر بعدعنوان کي سزا کن بچڻ لاءِ رشوت کي پنهنجو سهارو سمجهي ٿو.رشوت کي پنهنجو سهارو سمجهي ٿو. رشوت ڏيئي پاڻ کي سزا کان آزاد ڪري ٿو.رشوت  هڪ بدعنوان کي سزا کان محفوظ رکي ٿي.ملڪ جو هر بيوروڪريسي رشوت کي پنهنجي ترقي جي منزل سمجهي ٿو. پاڪستاني معاسري جو الميو اهو آهي ته اسان پئسي جي کي ئي سڀ ڪجهه سمجهيو آهي. حرام۽ حلال جي سڃاڻپ ناهي رهي جڏهن ته سرڪاري ادارن ۾ خاص طور تي پوليس انهيءِ سلسلي ۾ وڏي بدنام آهي. ته رشتو ڏيئي وڏي کان وڏو ڏوهاري ڇڏائي سگهجي ٿو.پوليس ۾ رشوت جو ڪرشمو آهي. جو ملڪ ۾ چور ڌاڙيل معصوم ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون اغوا ڪري انهن سان زيادتي ڪرڻ وارن جي رحم ڪرم تي ڇڏي ڏنو آهي. بدقسمتي سان اسان جو معاشرو ان مقام تي پهچي چڪو آهي ته رشوت جا پئسا لکن حد پار ڪري ڪروڙن ۾ داخل ٿي چڪو آهي.ڪوبه ماڻهون پنهنجو جائز ڪم وٺڻ لاءِ رشوت ڏيئي ڪم جي گارنٽي وٺي ٿو.ڪٿي ڪٿي گارنٽي وٺڻ جو چيو وڃي ٿو.انهيءِ ڳالهه کي ختم ڪيو ويندو آهي.  ڇو ته رشوت جي ڪابه رسيد ناهي هوندي.هاڻي ته پاڪستان جيڪڏهن ڪو ڪامورو رشوت ۽ ڪرپشن ڪندي پڪن ثبوتن بعد گرفتار ٿئي ٿو ته ان ڪاموري جي حمايت ۾ پوري ڪامورا شاهي سراپا احتجاج بڻجي وڃن ٿا. جن جي حمايت وزير ۽ مشير ڪندي نظر اچن ٿا. انهيءِ جو مطلب ته رشوت ۽ ڪرپشن کي ڪيو نعرو لڳي رهيو آهي.انهيءِ جي نعري جي سرپرستي ڪندي ملڪ جي بيوروڪريسي اجلاس گهرائي ٺهراءُ منظور ڪرايو آهي.ملڪ ۾ اهي بيوروڪريسي ۽ نواز شريف جو ميڊيا تي واويلا ڪرڻ سان پاڪستان جو نالو دهشتگردن مدد ڪندڙ ملڪن فهرست ۾ شامل ڪريواري قرارداد تي پڌرنامو جاري ڪيو ويو.جڏهن پاڪستان 3 مهينن جي اندر دهشگردن جي مالي مدد روڪڻ لاءِ جيڪڏهن قدم نه کنيا ته ان لاءِ مشڪلاتون پيدا ٿي سگهن ٿيون. جڏهن سنڌ۾ ڪرپشن خلاف نيب جي ڪاروائين کي روڪڻ لاءِ سنڌ اسميبلي ۾ ٻه دفعا قرارداد پيش ڪئي وئي جيئن تي وفاقي حڪومت ۽ پنجاب حۡڪومت جي ڪجهه وزيرن وڏي واويلا ڪئي اها قراراداد غلط آهي جڏهن سنڌ ۾ ڪرپشن خلاف بيوروڪريسي ۽ وزيرن خلاف نيب۾ ڪافي ڪيس هلي رهيا آهن.جڏهن پنجاب ۾ هڪ ڪاموري خلاف ڪرپشن جو نيب ڪيس کوليو ته پنجاب حڪومت بيوروڪريسي جي سرپرستي ڪندي انهن کان احتجاج ڪرايو ويو ۽ هڙتال ڪارائي ويئي پنجاب حڪومت کي انهيءِ مان ڪابه نتيجو نه ملي سگهيو.وري پنجاب حڪومت وڏي اڪثريت سان نيب خلاف جي ڪاروائين خلاف پنجاب اسيمبليءِ ۾ قرارداد پيش ڪئي جڏهن ته سنڌ اسيمبلي ۾ بين خلاف قرارداد پيش ڪرڻ غلط هيو. ۽ پنجاب اسمبيلي ۾ نيب خلاف قارداد پيش ڪرڻ ڇا اهو صحيح آهي؟ انهيءِ وفاقي حڪومت به خاموش تماشائي بڻيل آهي. جنهن اهو مثال ٿيو ته مينهن  سڄي ڪاري ۽ رڍ جو پڇ ڪارو هيو مينهن چيس هل ڙي پڇ ڪاري.